به نام خدا
تعلیم و تعلم از شئون الهی است و خداوند، این موهبت را به پیامبران و
اولیای پاک خویش ارزانی کرده است تا مسیر هدایت را به بشر بیاموزند و
چنین شد که تعلیم و تعلم به صورت سنت حسنه آفرینش درآمد.
انسان نیز با پذیرش این مسئولیت، نام خویش را در این گروه و در قالب
واژه مقدس معلم ثبت کرده است.
معلم، ایمان را بر لوح جان و ضمیرهای پاک حک می کند و ندای فطرت را
به گوش همه می رساند. همچنین سیاهی جهل را از دل ها می زداید و زلال
دانایی را در روان بشر جاری می سازد.
دغدغه معلم همیشه این است که حیات بشر، بر مدار ارزش ها و کرامت
انسانی بچرخد و شناخت خدا و مکتب و دین، همت اساسی آدمی باشد و
هیچ بیگانه ای را مجال تجاوز به فرهنگ ارزشی دین و میهن فراهم نیاید.
در این مسیر خطیر، بزرگانی گام نهاده اند که نامشان بر تارک زمان می
درخشد. علامه شهید استاد مرتضی مطهری (رحمته الله) از همین طایفه مقدس
است که در سنگر تعلیم و تعلم، به قله های رفیعی دست یافت تا آنجا که
معمار انقلاب اسلامی ـ که خود معلمی بزرگ است ـ همه آثارش را مفید می داند و
بهره
برداری از آنها را سفارش می کند ...
شرافت و مرتبت معلم زمانی اهمیت دارد که بتواند شان خداوند و پیامبران را در وجود
خود محقق سازد و پیوند انسان به هدف متعالی خلقت یعنی عبادت را برقرار سازد. لذا
در این تعریف شهید مرتضی مطهری یکی از آن معلمان راستین است که اولاً با نگاه
ترکیبی به همه معارف بشری نظر می کند و ثانیا تمامی تلاشهای علمی و عملی را
مقدمه ای برای عبادت می داند و در این راه به مرحله سوم دینداری راه می یابد و با
شهادت، عبادت عملی و علمی خود را کامل می سازد . به همین مناسبت روز شهادت
این بزرگ مرد فرزانه (12 اردیبهشت ) را روز معلم نامیدند.
معلمی شغل و حرفه نیست، بلکه ذوق و هنر توانمندی است معلمی در قرآن به عنوان
جلوه ای از قدرت لایزال الهی نخست ویژه ذات مقدس خداوند تبارک و تعالی است.
در نخستین آیات قرآن که بر قلب مبارک پیغمبر اکرم (ص) نازل شد، به این هنر خداوند
اشاره شده است:
اقرا باسم ربک الذی خلق، خلق الانسان من علق، اقرأ و ربک الاکرم، الذی علم بالقلم،
علم الانسان ما لم یعلم. (علق: 1ـ 5) بخوان به نام پروردگارت که جهانیان را آفرید.
انسان را از خون بسته سرشت بخوان ! و پروردگارت کریمترین است همان که آموخت با
قلم، آموخت به انسان آنچه را که نمی دانست.
در این آیات خداوند، خود رامعلم می خواند و جالب این که معلم بودن خود را بعد از
آفرینش پیچیده ترین و بهترین شاهکار خلقت، یعنی انسان آورده است. مقام معلم
بودن خدا، بعد از آفرینش قرارداد. نوعی انسانی را که هیچ نمی دانست، به وسیله قلم
آموزش
داد که این از اوج خلاقیت و هنر شگفت خداوند در امر آفرینش حکایت دارد:
چو قاف قدرتش دَم بر قلم زد هزاران نقش بر لوح عدم زد
از این رو، می توان گفت که هنر شگفت معلمی از آن خداوند عالم است.
شهید ثانی رحمت الله درباره هنر معلمی خداوند می فرماید:
خداوند از آن جهت به وصف (اکرمیت) و نامحدود بودن کرامتش، توصیف شد که علم و
دانش را به بشر ارزانی داشته است. اگر هر مزیت دیگری، جز علم و دانش، معیار
فضیلت به شمار می رفت، شایسته بود همان مزیت با وصف (اکرمیت) در ضمن این
آیات همراه و هم پا گردد و آن مزیت به عنوان معیار کرامت نامحدود خداوند به شمار آید.
کرامت الهی در این آیات با تعبیر الاکرام بیان شده است. چنین تعبیری می فهماند که
عالی ترین نوع کرامت پروردگار نسبت به انسان با والاترین مقام و جایگاه او، یعنی علم
و دانش هم طراز است.
به همین جهت امام خمینی (ره) می فرمود:
معلم اول خدای تبارک و تعالی است ..... به وسیله وحی؛ مردم را دعوت می کند به
نورانیت؛ دعوت می کند به محبت؛ دعوت می کند به مراتب کمالی که از برای انسان است.
حضرت امام جعفر صادق (ع) می فرمایند:? هنگامی که روز قیامت شود، خداوند تمام
انسان ها را جمع می کند و چون ترازوی اعمال نهاده شد و خون شهیدان را با مرکب
قلم عالمان و معلمان بسنجند، ارزش مرکب آنان بر خون شهیدان فزونی خواهد
داشت ?. این ارزش بدان جهت است که شهیدان در سایة علم و تربیت معلمان و تعلیم
شایستة آنان به خدا راه یافته و لیاقت شهادت نصیبشان شده است.
معلمی در کلام امام خمینی (ره):
نقش معلم در جامعه، نقش انبیاست؛ انبیا هم معلم بشر هستند. تمام ملت باید معلم
باشند؛ فرزندان اسلام تمام افرادش معلم باید باشند و تمام افرادش متعلم.
معلم در سخنان مقام معظم رهبری:
دست توانای معلم است که چشم انداز آینده ما را ترسیم می کند. اگر می بینید که
امیرمؤمنان، مولای متقیان علی (ع) می فرماید: ؟من علمنی حرفاً فقد صیرنی عبداً؛
هرکس چیزی به من بیاموزد، مرا غلام خویش کرده است.؟ این بیان برای ما درس
است تا معلمان، قدر
خود را بدانند و تشخیص دهند که چقدر، وجود آنها در سرنوشت یک ملت مؤثر است.
اما معلم در کلام استاد مطهری:
معلم باید نیروی فکری متعلم را پرورش دهد و او را به سوی استقلال رهنمون شود. باید
قوه ابتکار او را زنده کند؛ یعنی در واقع، کار معلم آتش گیره دادن است. فرق است
میان تنوری که شما بخواهید آتش از بیرون بیاورید و در آن بریزید تا آن را داغ کنید و
تنوری که در آن هیزم و چوب جمع است و شما فقط آتش گیره از خارج می آورید و آن
قدر زیر این چوب ها و هیزم ها قرار می دهید که اینها کم کم
مشتعل شود.
می توان در سایه آموختن گنج عشق جاودان اندوختن
اول از استاد، یاد آموختیم پس، سویدای سواد آموختیم
از پدر گر قالب تن یافتیم از معلم جان روشن یافتیم
ای معلم چون کنم توصیف تو چون خدا مشکل توان تعریف تو
ای تو کشتی نجات روح ما ای به طوفان جهالت نوح ما
یک پدر بخشنده آب و گل ا یک پدر روشنگر جان و دل است
لیک اگر پرسی کدامین برترین آنکه دین آموزد و علم یقین